G E N E S I S

Од јануари 1913 година започна освојувањето на сите бугарски манастири – протерувањето на бугарското свештенство и негово заменување со српско. Потоа дојдоа училиштата и црквите: сите учители и свештеници кои одбија да се пријават како Срби беа протерани и протерани од Бугарија; Во црквите беа поставени српски свештеници, во училиштата српски учители, а беа уништени бугарските учебници.

Во март 1913 година биле протерани сите бугарски помошни епископи, а во јуни истата година – и митрополитите: Неофит Скопски, Мелетиј Велешки, Арсениј Битолски и Козма Дебарски. Во Скопската епархија дури и празникот Свети Кирил и Методиј бил забранет, а во Кичевско и бугарските муслимани биле регистрирани како Срби бидејќи зборувале бугарски. Егзархиските охридски, битолски, велешки, дебарски и скопски епархии преминале под надлежност на Српската православна црква.

Во есента 1944 година бугарската војска, цивилната и црковната управа се повлекле од новоприпоените области на Вардарска и Егејска Македонија. Ова беше ниска точка за вклученоста на Бугарската егзархија во решавањето на бугарското национално прашање, „сфатено во периодот што се разгледува како обединување на бугарските етнички територии и заедници во една национална држава“.